Łacińskie nazwy firm – podsumowanie konferencji naukowej

Prezentujemy artykuł autorstwa p. Anny Maciejewskiej, dotyczący wyników dociekań naukowych, skoncentrowanych wokół nazw łacińskich – czego przykładem jest nazwa naszego Wydawnictwa.

Łacińskie nazewnictwo firm i organizacji

Łacińskimi nazwami posługują się różne firmy i organizacje działające obecnie w Polsce, zarówno działające dla dobra publicznego, jak (większość) komercyjne, zarówno spółki, jak firmy jednoosobowe, które używają łacińskich nazw w kontak­tach zewnętrznych[1].

Kto posługuje się łacińskimi nazwami.

Stowarzyszenia i firmy wszelkiego rodzaju, wśród których można wyróżnić grupy:

• dotyczące prawa, przede wszystkim zaś jednocześnie finansów: windykacji długów, doradztwa finansowego, księgowości i rachunkowości; na drugim miejscu radcy prawni, na końcu adwokaci, którzy do wszelkich kontaktów podają nazwiska, a nazwę (w tym łacińską) mogą mieć co najwyżej ich zespoły;
• dotyczące medycyny: przede wszystkim apteki, poza tym przychodnie i gabinety lekarskie, prywatne kliniki i sanatoria, sprzedawcy wyposażenia medycznego;
• dotyczące nauk humanistycznych i sztuki, a przede wszystkim:

>       literatury: wydawnictwa, księgarnie (szczególnie antykwariaty), grupa poetycka;

>       muzyki: chóry (głównie, lecz nie tylko, o profilu religijnym), festiwale i zrzeszenia chóralne, rzadziej zespoły instrumentalne;

• inne: hotele, biura podróży, agencje nieruchomości, agencje ochrony, galerie sztuki, sklepy, lokale gastronomiczne, stowarzyszenia.

Przebieg badania.

Nazwy wyszukałam w internecie; na niektóre natknęłam się przypadkiem w świecie relanym. Oczywiście w ten sposób na pewno pominęłam wiele ciekawych nazw, ponieważ wyszukiwanie w sieci prowadziłam przede wszystkim według dziedzin działalności, w których spodziewałam się łacińskiego nazewnictwa (np. związanych z prawem, medycyną, książką), poza tym szukając „na ślepo” firm o nazwach, które uznałam za prawdopodobne (np. Aquarius, Ignis).

Następnie, jak Państwu doskonale wiadomo, rozesłałam właścicielom, prezesom lub przedstawicielom tych firm i organizacji ankietę; w kilku przypadkach zatelefonowa­łam. Zapytań było około 300, uzyskałam 39 odpowiedzi.

Przyglądając się wynikom ankiety należy wziąć pod uwagę, że są one reprezentaty­wne dla faktycznych respondentów, nie zaś dla wszystkich firm i organizacji o łacińskich nazwach. Nie otrzymałam np. ani jednej odpowiedzi od przedstawicieli firm handlowych o profilu ogólnym, od architektów, lekarzy, klubów fantastyki. Spodziewam się, że w tych przypadkach – poza brakiem zainteresowania ankietą – może wchodzić w grę mniejsza niż u respondentów świadomość oryginalnego znaczenia i konotacji własnej nazwy.

Wyniki ankiety.

• Język łaciński dla nazwy proponują najczęściej sami założyciele firmy lub organiza­cji, jeśli kto inny, bywa to osoba z rodziny właściciela lub prezesa. To samo dotyczy wyboru lub utworzenia konkretnej nazwy; w takim przypadku czasami (niestety, rzadziej niżby należało) nazwę konsultuje się z kimś porządniej znającym łacinę.
• Wśród przyczyn, dla jakich wybiera się nazwy łacińskie, zaznaczano wszystkie zaproponowane z góry, w tym najczęściej „ładne brzmienie nazwy” (24), dalej „międzynarodowy charakter łaciny” i „elitarny charakter łaciny” (po 15), „skojarzenie z tradycją” (14) i „skojarzenie z solidnym wykształceniem” (13). Poza tym wymieniono:

>       bezproblemowość łacińskiej pisowni – brak znaków diakrytycznych (2);

>       oryginalność nazwy, która przez to zapada w pamięć i jest łatwa do znalezienia w wyszukiwarce (3);

>       inne skojarzenia: starożytność, humanizm, tradycja akademicka, tradycja katolicka (5);

>       egzotyczność łaciny (1);

>       nazwa miała być międzynarodowa, a założyciel chciał uniknąć użycia języka angielskiego (1);

>       sympatia dla łaciny (2).

• Jeśli chodzi o odbiór nazwy przez klientów, współpracowników i inne osoby z zewnątrz, większość respondentów oczekuje, że „rozumieją, co znaczy, i wiedzą, że jest to nazwa łacińska” (24), następnie, że „wiedzą, że jest to nazwa łacińska, ale nie znają jej znaczenia” (16), „nie rozumieją, co znaczy, i nie wiedzą, w jakim języku” (14), „w przybliżeniu rozumieją znaczenie, ale nie wiedzą, w jakim języku jest wyrażone” (11)[2]. Ponieważ można było zaznaczyć kilka opcji, najczęściej łączono odpowiedzi o pełnym zrozumieniu i całkowitym niezrozumie­niu ze strony klientów;  jeden z respondentów (prywatny dom opieki w stadium organizacji) wyraził opinię, że osoby zamożniejsze, do jakich skierowana jest oferta, są na ogół lepiej wykształcone, a zatem oczekuje, że zrozumieją nazwę i rozpoznają język.
• Nazwy swoich firm i organizacji wszyscy respondenci przetłumaczyli poprawnie, nawet wówczas, gdy łacińska postać była błędnie skonstruowana. Wyjątek stanowi biuro doradztwa finansowego Omnibus, którego właścicielka rozumie tę nazwę jako „osoba o wszechstronnej wiedzy”, co jest znaczeniem polskiego wyrazu o takim brzmieniu (który w ogóle nie przyszedł mi do głowy, gdy przesyłałam Pani ankietę), a zatem właściwie należałoby traktować nazwę tej firmy nie jako łacińską, lecz polską.[3]
• Inne uwagi:

>       W przeciwieństwie do argumentu przytaczanego na korzyść łaciny przy jej wyborze, zgłoszono trudności z zapisem lub wymową nazwy (wśród osób z zewnątrz) (6); Polacy mają kłopoty z literami niewystępującymi w polskim alfabecie; przekazano mi relację o „sekretarkach, które nie mogą znaleźć na klawiaturze litery Q” i o tym, że „literę V trzeba wskazywać na przykładzie Violetty Villas”.

>       Kto inny jednak, już po pewnych doświadczeniach ze stosowaniem nazwy, wyraził opinię: „Plusem łaciny jest również to, że łatwo ją wymówić i zapisać – nazwa poprzedniej firmy, którą współtworzyłem, była w j. angielskim i mnóstwo polskich urzędów nie miało pojęcia, jak prawidłowo się ją zapisuje”.

>       Łacińska nazwa okazała się też (bez wcześniejszych takich oczekiwań) oryginalna i charakterystyczna (5).

Jakie bywają łacińskie nazwy firm i organizacji.

(Wśród przykładów przytaczam również nazwy, co do których nie uzyskałam odpowiedzi w ankiecie; w postaci graficznej podczas prelekcji pojawiły się tylko logotypy uzyskane bezpośrednio od ich dysponentów. )

(Słuchacze oczywiście nie potrzebowali przekładów, tu je gdzieniegdzie podaję, ale tylko orientacyjnie, bo co po łacinie brzmi dobrze, po polsku bywa niezręczne. I vice versa zresztą.)

• Nazwy rzeczywiście łacińskie, utworzone pod kątem profilu działalności:

nazwa	znaczenie	działalność
Academia iuris	Akademia prawa	fundacja pomocy prawnej
Ama canem	Kochaj psa	dogoterapia
Ars Cogitandi	Sztuka myślenia	finanse
Cantio Lodziensis	≈ Łódzki śpiew	festiwal chóralny
Corda Cordis	Serca Serca	Chór przy kościele p.w. Najświętszego Serca Jezusowego
Homini	Człowiekowi	naukowe wydawnictwo humanistyczne
Mundus cantat	Świat śpiewa	festiwal chóralny
Nobis Solvere	Płacić nam	windykacja długów
Societas Succinorum Internationalis	Międzynarodowe Stowarzyszenie Bursztynników (dosł. „Bursztynów”)
Terra poetica	Ziemia poetycka	grupa poetycka

Nazw tego typu jest szczególnie dużo wśród chórów, np:

Via musica	Muzyczna droga	Magnum bonum	Cantores Misericordiae
Vox cordis	Głos serca	Cantabo Dominum	Cantabo Domino
Musica ex anima	Muzyka z duszy	Schola Cantorum Cracoviensis / Gedanensis
Spes in Deo	W Bogu nadzieja	Cantores Minores Lodzienses

 

>       w tym zawierające żarty językowe: parafrazy znanych powiedzeń łacińskich, kojarzenie ich z homonimami polskimi – słabo przetłumaczalne, oczywiście:

 

Sub Lupa	wydawnictwo naukowe
Carpe Noctem	portal internetowy dotyczący literatury i sztuki grozy
Ars Legis	finanse
Sed lex	windykacja

• Łacińskie tylko na pozór, z błędami fleksyjnymi lub słowotwórczymi bądź mieszające łacinę z innymi językami, ale w sposób nieewidentny[4], co pozwala sądzić, że nazwy te są traktowane serio:

jest	znaczenie	powinno być (?)
Benignus Lex	łagodne prawo	Benigna Lex
Creo Ignis	stwarzać ogień[5]	Ignem creare
Gaude Cantem	ciesz się śpiewem	Gaude cantu
Il canto Magnificat	śpiew wysławia (wł. / łac.)???	Cantus magnificat???
Intrum	wewnątrz??? wnętrze???	Intra (wewnątrz) ???
Legis	prawa (dopełniacz l.poj.)	???
Legis trado	oddaję + prawa (dopełniacz l.poj.)	Legi trado (Oddaję prawu)???
Officinum Cubitum Ire	pracownia??? iść się położyć	???
Pro Consensus	dla  zgody	Pro consensu
Pro juris	dla prawa / w imieniu prawa	Pro jure / Pro iure

• Większość nazw nie należy do żadnej z tych skrajnych grup; stanowią jedno słowo lub znane wyrażenie dobrane mniej lub bardziej precyzyjnie do profilu działalności, nierzadko z bardzo głębokim, bardzo fachowym i/lub bardzo oryginalnym uzasadnie­niem. Niektóre zachwycają, inne dają do myślenia, jeszcze inne nie są dla niewtajemniczonych… Chciałoby się podzielić z Państwem wszystkim, ale czasu i miejsca na to nie ma, a w przekładzie dużo ginie (przede wszystkim konotacje), podam więc tylko przykłady, wyróżniając te, które mnie osobiście szczególnie się spodobały:

windykacje:

Amicus	Argentarius	Auctus	Audax	Auxilium
Benevolens	Casus	Consensus	Constans	Credo
Cuique suum	Fides	Gladius	Imperatio	Legatum
Lex capitalis	Mediare	Obligo	Pax	Probitas
Solvens	Subsidium	Tenet	Vindico

 

rachunkowość, księgowość, doradztwo finansowe

Abacus	Acta	Actio	Activum	Ad acta
Ad meritum	Ad rem	Adiutor	Adsessor	Adsum
Advena[6]	Affluentia	Alter	Animus	Aquila
Argentum[7]	Argus	Astutus	Aurum	Calendaria
Censor	Decretum	Evidens	Fiscalia	Fiscus
In plus	Lex Fiscalis	Numeratis	Omnia	Omnibus
Optimum	Pro Calculo	Signum	Vectigal	Vi legis
Semper Vinum[8]

 

adwokaci, radcy prawni

Advocatus

Iuris consultus

Patronus

Securitas

 

apteki (tu sporo nazw konkretnych roślin leczniczych):

Aqua vitae	Betula	Brassica	Calendula	Cito
Convallaria	Herba	Matthiola	Medicus	Radicula
Remedium	Validus	Vita	Vitalis

 

przychodnie i gabinety lekarskie, kliniki

Curatio	Curatum	Dentalium	Dentatus	Gemini[9]
Gravida[10]	Medicus	Oculus	Pro labore[11]	Proximum
Pulsantis	Salve	Salveo	Salvus	Semper

 

wydawnictwa i księgarnie (tu niczego nie zaznaczam, bo za dużo znajomych)

Ad fontes[12]	Exodus	Illuminatio	Insignis	Liber
Librarium	Littera	Primum verbum	Quo Vadis	Res Polona
Ruthenus[13]	Silva rerum	Sine qua non	Universitas[14]	Vivarium[15]
Vesper

 

chóry: Canticum canticorum, Canticum novum, Soli Deo

biura podróży: Terra incognita, Mediterraneum

hotel: Festina lente

>       Wybrane nazwy stosowane w wielu branżach:

Primus: apteka / przychodnia / szkoła / prawnicy / księgowość / windykacja / płytki ceramiczne / wyposażenie łazienek

Lege artis: windykacja / prawnicy / nieruchomości / meble / wyposażenie medyczne

Corpus iuris: prawnicy / windykacja

Silva rerum: antykwariat / zespół instrumentalny / restauracja / grupa literacka

Mercator: wyposażenie medyczne  / wydawnictwo / nieruchomości / dom handlowy

Domus: nieruchomości / dom handlowy / architekci

Hortus: stowarzyszenie sadowników / urządzanie ogrodów / szkoły

Tempus: nagrobki / szkoła / agencja pracy czasowej / firma budowlana

Aqua: szkółka pływacka / pływalnia / hydraulik / wyposażenie hydrauliczne

Ignis: piece/ kominki / prawnicy / drużyna harcerska

Universitas: spółdzielnia studencka / spółdzielnia mieszkaniowa pracowników Uniwersytetu Mikołaja Kopernika

 

Serdecznie dziękuję za współpracę.

Anna Maciejewska.