Spis treści
Wykaz skrótów
Wstęp
Rozdział I. Wprowadzenie do problematyki łowiectwa
1. Istota problemu współczesnego łowiectwa
2. Cel i zakres badawczy pracy
3. Organizacja łowiectwa w Polsce – zagadnienia wybrane
3.1. Łowiectwo a myślistwo – uwagi terminologiczne
3.2. Łowiectwo a zasady ekologii
3.3. Polski Związek Łowiecki – cechy organizacji
3.4. Obwody łowieckie a obszary chronione
3.5. Zwierzyna łowna
3.6. Gospodarka łowiecka
4. Geneza i rozwój prawa łowieckiego
Rozdział II Zasady przewodnie ochrony zwierząt – geneza, rozwój, źródła prawa
1. Humanitaryzm – narodziny i rozwój idei
1.1. Uwagi ogólne
1.2. Prawo międzynarodowe
1.3. Prawo Unii Europejskiej
1.4. Prawo krajowe
2. Ochrona i poszanowanie życia zwierząt
2.1. Soft law
2.2. Prawo konwencyjne
2.3. Instytucje Unii Europejskiej
3. Dereifikacja zwierząt
3.1. Dereifikacja a prawa podmiotowe
3.2. Trofeistyka i język myśliwski jako przykłady reifikacji zwierząt
4. Status prawny zwierzyny w świetle zasad przewodnich ochrony zwierząt
Rozdział III. Ochrona życia zwierząt i jej derogacja w prawie krajowym
1. Klauzule derogacyjne z ustaw o ochronie przyrody i ochronie zwierząt
Uwagi ogólne
Przesłanka ochrony przyrody
Przesłanka badań naukowych
Przesłanka racjonalnej gospodarki
Przesłanka bezpieczeństwa
Przesłanka eutanatyczna
2. Gospodarka łowiecka a racjonalna gospodarka
Uwagi ogólne
Nieracjonalność uśmiercania ptaków łownych
Rozdział IV. Humanitarny standard uboju, uśmiercania a pozyskiwanie zwierząt
1. Humanitarny standard uboju i uśmiercania zwierząt
1.1.Uwagi ogólne
1.2.Zasada niezwłoczności
1.3.Zasada doskonalenia warunków, metod i narzędzi
2.1. Zasada profesjonalizacji
2. Polowanie a humanitarny standard uboju i uśmiercania
2.2 Formy pozyskiwania zwierząt – polowania indywidualne i zbiorowe
2.2. Regulaminowe przepisy etyki łowieckiej
2.3. Zasada pewności uśmiercania a prawo i praktyka łowiecka
2.4. Zasada niezwłoczności uśmiercania a reguły poszukiwania postrzałka
2.5. Metody i narzędzia dobijania postrzałka
2.6. Łowiectwo a profesjonalizacja uśmiercania
2.7. Udział dzieci w polowaniu
Podsumowanie i wnioski końcowe
Literatura
Wykaz aktów prawnych
Załączniki
Roczny plan łowiecki – wzór
Upoważnienie do wykonywania polowania indywidualnego – wzór
Propozycje zmian legislacyjnych
Wykaz skrótów
ETS – Europejski Trybunał Sprawiedliwości
GDOŚ – Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska
ICUN – (ang. International Union for Conservation of Nature) Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody
KOO – Komitet Ochrony Orłów
MOŚZNiL –Ministerstwo Ochrony Środowiska, Zasobów
MŚ – Minister Środowiska Naturalnych i Leśnictwa
OHZ – Ośrodek Hodowli Zwierzyny
OOŚ – ocena oddziaływania na środowisko
OSO – Obszar specjalnej ochrony ptaków
POŚ – Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku – Prawo ochrony środowiska (t. jedn. Dz. U. z 2008 r., Nr 25 poz., 150 ze zm.)
PZŁ – Polski Związek Łowiecki
RDLP – Regionalny Dyrektor Lasów Państwowych
RDOŚ – regionalny dyrektor ochrony środowiska
RSPCA – (ang. Royal Society for the Prevention of Cruelty to Animals) Królewskie Towarzystwo Zapobiegania Okrucieństwu wobec Zwierząt
SOO – specjalny obszar ochrony siedlisk
ŚDPZ – Światowa Deklaracja Praw Zwierząt
TOZ – Towarzystwo Opieki nad Zwierzętami
u.o.p. –Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 roku – o ochronie przyrody (t. jedn. Dz. U. z 2013 r. Nr 0, poz. 627)
u.o.z. – Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 roku o ochronie zwierząt (t. jedn. Dz. U. z 2003 r. Nr 106, poz. 1002 ze zm.)
u.p.ł. –Ustawa z dnia 13 października 1995 roku – Prawo łowieckie (t. jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 127, poz. 1066)
WHO – (ang. World Health Organization) Światowa Organizacja Zdrowia
Z recenzji
„Książka stanowi oryginalne omówienie prawnych aspektów łowiectwa z punktu widzenia humanitarnej ochrony zwierząt. Należy do bardzo rzadkich w polskiej literaturze prawniczej gruntownych omówień danej dziedziny, która nie jest zamierzona jako dogmatyczny wykład obowiązujących regulacji prawnych ale ich krytyczna analiza. Z tego względu jej wartość wykracza dalece poza informacje o treści przepisów i ich interpretacji, jakie stanowią istotę większości publikacji prawniczych. Celem, jakiemu służą rozważania autorki jest ocena na ile przepisy polskiego prawa łowieckiego uznać można za akceptowalne z punktu widzenia współczesnych standardów humanitarnej ochrony zwierząt, rekonstruowanych przez nią przede wszystkim w oparciu o główne akty normatywne dotyczące tej problematyki (zarówno na poziomie prawa międzynarodowego, europejskiego jak i krajowego (…).
Praca stanowi interesujący, oryginalny i wartościowy wkład w refleksję nad prawnymi aspektami humanitarnej ochrony zwierząt, otwierając poważną dyskusję nad potrzebą i kierunkami zmian obowiązujących przepisów prawa łowieckiego.”
dr hab. Tomasz Pietrzykowski
Wydział Prawa i Administracji
Uniwersytet Śląski w Katowicach
„W recenzowanej monografii dr Magdalena Micińska-Bojarek dokonuje dojrzałej i głęboko przemyślanej analizy teoretycznych i praktycznych zagadnień związanych z humanitarnym aspektem łowiectwa. Praca ta stanowi wartościową naukowo publikację. Z całym przekonaniem można polecić ją każdemu, kto pragnie poszerzyć wiedzę na temat problematyki łowiectwa i jego humanitarno-prawnego aspektu.”
prof. UMK dr hab. Agnieszka Skóra
Kierownik Katedry Prawa Administracyjnego
Wydział Prawa i Administracji UMK w Toruniu
WSTĘP
Współczesne łowiectwo budzi coraz więcej kontrowersji. W ostatnich latach na krajowym rynku wydawniczym pojawiło się kilka pozycji o zróżnicowanym charakterze literackim ale jednoznacznie anty –myśliwskim wydźwięku. Farba znaczy krew Zenona Kruczyńskiego (Gdańsk 2008) i Polowaneczko Tomasza Matkowskiego (Warszawa 2009) to literatura faktu zwierająca dramatyczne wspomnienia osób bezpośrednio uczestniczących w polowaniach. Główna bohaterka powieści Olgi Tokarczuk Prowadź swój pług przez kości umarłych (Kraków 2009) stawia znacząca kwestię: „Czy to nie szczyt pychy, nie diabelski pomysł, żeby miejsce, z którego się zabija, nazywać amboną? Natomiast w socjologicznej rozprawie Sens polowania. Współczesne znaczenia tradycyjnych praktyk na przykładzie analizy dyskursu łowieckiego (Warszawa 2009) jej autorka –Dorota Rancew – Sikora szuka naukowej odpowiedzi na pytanie dlaczego w świecie, w którym odrzucono tak wiele dawnych praktyk, tradycja polowań na dzikie zwierzęta nadal jest podtrzymywana.
Łowiectwo jest instytucją posiadającą długie tradycje prawnej regulacji oraz bogaty dorobek doktryny. Piśmiennictwo prawnicze w zasadzie nie kwestionuje jego celowości uznając łowiectwo za ważną formę ochrony środowiska przyrodniczego. Przedstawiciele nauki skupiają jednak uwagę głównie na modelu organizacyjnym tej instytucji niemal całkowicie pomijając kwestię humanitaryzmu myślistwa. Uznałam zatem za celowe wypełnienie tej luki w literaturze przedmiotu poprzez skonfrontowanie i porównanie wybranych aspektów prawa humanitarnej ochrony zwierząt z prawem i praktyką łowiecką, po to by odpowiedzieć na pytanie czy współczesne łowiectwo można uznać za humanitarne.
Niniejsza monografia składa się z czterech rozdziałów. Pierwszy zawiera wprowadzenie do problematyki współczesnego łowiectwa, ustala podstawową siatkę pojęciową oraz przedstawia genezę i rozwój prawa łowieckiego. Drugi rozdział poświęcony został kształtowaniu się idei humanitaryzmu w prawie stanowionym. Ukazuje on podstawowe pryncypia statusu prawnego zwierząt, do których zaliczyłam zasadę humanitarnego traktowania, zasadę ochrony i poszanowania życia zwierząt oraz zasadę dereifikacji. Również w tym rozdziale został przedstawiony status prawny zwierząt łownych w świetle wyżej wymienionych zasad. Trzeci rozdział określa i charakteryzuje dopuszczalne przesłanki derogujące zasadę ochrony i poszanowania życia zwierząt wyrażone w krajowym systemie prawnym. W rozdziale tym została również omówiona gospodarka łowiecka z punktu widzenia jej racjonalności ze szczególnym uwzględnieniem problemu polowań na ptaki. Ostatni rozdział odnosi się do kwestii związanych z uśmiercaniem zwierząt. W oparciu o źródła prawa międzynarodowego, unijnego i wewnętrznego został w nim przedstawiony europejski standard uboju i uśmiercania, w ramach którego wyodrębniłam elementarne reguły, stosowanie których przyczynia się do znacznego zmniejszenia bólu i cierpienia podczas uboju i uśmiercania zwierząt. Do reguł tych zaliczyłam: niezwłoczność i pewność uśmiercania, doskonalenie warunków, metod i narzędzi oraz profesjonalizację procedur operacyjnych. W rozdziale tym dokonałam analizy stosownych przepisów prawa łowieckiego jak i przeglądu poradników sztuki myśliwskiej oraz fachowej literatury po to, by odpowiedzieć na pytanie czy zwierzyna łowna uśmiercana jest z poszanowaniem tych reguł. Monografię zamykają podsumowanie i wnioski końcowe: de lege lata i de lege ferenda.
Książka przeznaczona jest dla studentów studiów prawniczych i administracyjnych, pracowników organów władzy publicznej związanych z zarządzaniem środowiskiem przyrodniczym, oraz dla wszystkich osób, instytucji i organizacji zainteresowanych problematyką humanitarnego traktowania zwierząt.
Praca odnosi się do stanu prawnego aktualnego w dniu 1 stycznia 2014 roku.